WHO (ngày 30.1) đã tuyên bố đợt bùng phát (Outbreak) vi rút Corona mới lạ (Novel) gây viêm phổi Vũ Hán là “tình trạng khẩn cấp y tế toàn cầu”; nghĩa là tuyên bố chính thức của WHO về “một sự kiện bất thường được xác định là gây ra rủi ro sức khỏe cộng đồng cho các quốc gia khác thông qua sự lây lan ra toàn cầu của bệnh và có thể cần phải có phản ứng quốc tế phối hợp".
Các thuật ngữ "endemic, outbreak, epidemic, and pandemic" để chỉ mức độ phổ biến của một tình trạng bệnh tật tại một thời điểm so với mức độ phổ biến tại thời điểm trước đó.
-Endemic: là một bệnh có tính chất địa phương có một tỷ lệ khá ổn định, có thể dự đoán được giữa một nhóm người, số lượng các trường hợp quan sát được xấp xỉ bằng số lượng dự kiến.
-Outbreak: là một đợt bùng phát khi có sự gia tăng đột ngột số người bệnh lớn hơn dự kiến. Hoặc có nhiều trường hợp mắc bệnh địa phương hơn dự kiến hoặc bệnh được tìm thấy ở nơi nào đó chưa từng xảy ra trước đây, vì vậy một trường hợp duy nhất cũng có thể gọi là "outbreak". Đợt bùng phát được giới hạn trong các khu vực tương đối nhỏ.
-Epidemic là một đợt bùng phát lan rộng trên một khu vực địa lý rộng lớn hơn. "Epidemic" mà lan rộng toàn cầu thì gọi là "Pandemic", tức đại dịch.
Câu hỏi đặt ra: tại sao tình hình bệnh CoVid hiện nay vẫn chỉ được xem là "Outbreak"?
-Endemic: là một bệnh có tính chất địa phương có một tỷ lệ khá ổn định, có thể dự đoán được giữa một nhóm người, số lượng các trường hợp quan sát được xấp xỉ bằng số lượng dự kiến.
-Outbreak: là một đợt bùng phát khi có sự gia tăng đột ngột số người bệnh lớn hơn dự kiến. Hoặc có nhiều trường hợp mắc bệnh địa phương hơn dự kiến hoặc bệnh được tìm thấy ở nơi nào đó chưa từng xảy ra trước đây, vì vậy một trường hợp duy nhất cũng có thể gọi là "outbreak". Đợt bùng phát được giới hạn trong các khu vực tương đối nhỏ.
-Epidemic là một đợt bùng phát lan rộng trên một khu vực địa lý rộng lớn hơn. "Epidemic" mà lan rộng toàn cầu thì gọi là "Pandemic", tức đại dịch.
Câu hỏi đặt ra: tại sao tình hình bệnh CoVid hiện nay vẫn chỉ được xem là "Outbreak"?
Trở lại với vấn đề "Tình trạng khẩn cấp" và trách nhiệm pháp lý đối với nó.
Tuyên bố “tình trạng khẩn cấp y tế toàn cầu” có thể được sử dụng để giúp thuyết phục công dân của các quốc gia bị nhiễm tuân theo các khuyến nghị về sức khỏe và vệ sinh; cung cấp thẩm quyền cho Ủy ban khẩn cấp thuộc WHO đưa ra khuyến nghị về đi lại, du lịch cho các thành phố, khu vực và quốc gia.
Trong khi WHO không có thẩm quyền pháp lý để áp đặt trừng phạt đối với các quốc gia và vùng lãnh thổ, song tuyên bố cũng tạo sức ép đáng kể đối với các quốc gia và vùng lãnh thổ trong việc tuân thủ những khuyến cáo của WHO.
Tuyên bố “tình trạng khẩn cấp y tế toàn cầu” có thể được sử dụng để giúp thuyết phục công dân của các quốc gia bị nhiễm tuân theo các khuyến nghị về sức khỏe và vệ sinh; cung cấp thẩm quyền cho Ủy ban khẩn cấp thuộc WHO đưa ra khuyến nghị về đi lại, du lịch cho các thành phố, khu vực và quốc gia.
Trong khi WHO không có thẩm quyền pháp lý để áp đặt trừng phạt đối với các quốc gia và vùng lãnh thổ, song tuyên bố cũng tạo sức ép đáng kể đối với các quốc gia và vùng lãnh thổ trong việc tuân thủ những khuyến cáo của WHO.
Tuyên bố tình trạng khẩn cấp tăng cường khả năng phản ứng của quốc gia hoặc khu vực thông qua các biện pháp bảo vệ trách nhiệm hữu hạn cho những người có trách nhiệm và tình nguyện viên đầu tiên; yêu cầu cấp phép đối ứng; và phát triển thời gian thực và mua lại các biện pháp đối phó (ví dụ: vắc-xin, thuốc chống siêu vi, thiết bị y tế). Các bệnh viện thiếu nhân sự hoặc thiếu hụt nguồn cung có thể chuyển sang các tiêu chuẩn chăm sóc khủng hoảng. Tuyên bố cũng xúc tiến các quyền hạn y tế công cộng để kiểm tra, sàng lọc hoặc cô lập các cá nhân và hạn chế đi lại.
Tham khảo tính pháp lý về quyền hạn kiểm dịch của Mỹ cho biết:
Đạo luật Dịch vụ Y tế Công cộng liên bang ủy quyền cho CDC giam giữ, kiểm tra y tế và cách ly những người đi du lịch vào Hoa Kỳ hoặc giữa các tiểu bang bị nghi ngờ mang các bệnh truyền nhiễm cụ thể. Quy tắc của nó nhấn mạnh sự phối hợp liên khu vực, công nhận các quyền lực y tế công cộng chính của các tiểu bang và sự sẵn có của các cơ sở cách ly y tế.
Theo quy định, các cơ sở của CDC ban đầu có thể bắt giữ những người nghi ngờ hoặc người đã được biết là bị nhiễm các bệnh truyền nhiễm trong tối đa 72 giờ. Kiểm tra y tế, điều trị đồng thuận, phương thức liên lạc và các dịch vụ hỗ trợ khác phải được cung cấp bằng chi phí của chính phủ (trừ khi các công ty bảo hiểm sức khỏe bắt buộc phải trả tiền).
Đạo luật Dịch vụ Y tế Công cộng liên bang ủy quyền cho CDC giam giữ, kiểm tra y tế và cách ly những người đi du lịch vào Hoa Kỳ hoặc giữa các tiểu bang bị nghi ngờ mang các bệnh truyền nhiễm cụ thể. Quy tắc của nó nhấn mạnh sự phối hợp liên khu vực, công nhận các quyền lực y tế công cộng chính của các tiểu bang và sự sẵn có của các cơ sở cách ly y tế.
Theo quy định, các cơ sở của CDC ban đầu có thể bắt giữ những người nghi ngờ hoặc người đã được biết là bị nhiễm các bệnh truyền nhiễm trong tối đa 72 giờ. Kiểm tra y tế, điều trị đồng thuận, phương thức liên lạc và các dịch vụ hỗ trợ khác phải được cung cấp bằng chi phí của chính phủ (trừ khi các công ty bảo hiểm sức khỏe bắt buộc phải trả tiền).
Các quyền hạn y tế công cộng bắt buộc phải được đánh giá và chứng minh theo một tiêu chuẩn đạo đức và pháp lý chung, bao gồm: (1) các cá nhân phải có nguy cơ lây lan một căn bệnh truyền nhiễm nguy hiểm; (2) các biện pháp can thiệp phải có khả năng cải thiện rủi ro; (3) các phương tiện hạn chế tối thiểu cần thiết để đạt được các mục tiêu y tế công cộng là bắt buộc; (4) sử dụng cưỡng chế phải tương xứng với rủi ro; và (5) đánh giá phải dựa trên bằng chứng khoa học tốt nhất hiện có. Trong các cuộc khủng hoảng mới nổi khi khoa học không chắc chắn, việc áp dụng nguyên tắc phòng ngừa là rất hợp lý để đảm bảo an toàn công cộng. Tuy nhiên, các trường hợp khẩn cấp về sức khỏe không ra lệnh cưỡng chế bừa bãi, quá đáng, quá mức hoặc không có hỗ trợ bằng chứng.
Tự giám sát và kiểm dịch tại nhà là những công cụ y tế công cộng hiệu quả. Trong các trường hợp khẩn cấp về bệnh truyền nhiễm, các tiểu bang đã ra lệnh cho các cá nhân bị phơi nhiễm ở lại nơi cư trú cá nhân của họ và tự theo dõi các dấu hiệu nhiễm trùng sớm. Hàng ngàn cư dân Hoa Kỳ đã trở về từ Trung Quốc đã trú ẩn tại nhà. Khi được thực hiện nghiêm túc (bao gồm kiểm tra thường xuyên, thăm nhân viên y tế và hỗ trợ xã hội), các lệnh kiểm dịch tại nhà là hợp pháp, hiệu quả và tôn trọng quyền cá nhân và quyền riêng tư hơn các biện pháp hạn chế, tại chỗ.
Các biện pháp cưỡng chế có thể phản tác dụng và làm xói mòn niềm tin và hợp tác của công chúng. Các biện pháp can thiệp y tế công cộng hiệu quả làm trì hoãn sự lây lan của COVID-19 sẽ cho phép có thời gian để phát triển các công nghệ y sinh chính, có thể bao gồm cả vắc-xin.
Tự giám sát và kiểm dịch tại nhà là những công cụ y tế công cộng hiệu quả. Trong các trường hợp khẩn cấp về bệnh truyền nhiễm, các tiểu bang đã ra lệnh cho các cá nhân bị phơi nhiễm ở lại nơi cư trú cá nhân của họ và tự theo dõi các dấu hiệu nhiễm trùng sớm. Hàng ngàn cư dân Hoa Kỳ đã trở về từ Trung Quốc đã trú ẩn tại nhà. Khi được thực hiện nghiêm túc (bao gồm kiểm tra thường xuyên, thăm nhân viên y tế và hỗ trợ xã hội), các lệnh kiểm dịch tại nhà là hợp pháp, hiệu quả và tôn trọng quyền cá nhân và quyền riêng tư hơn các biện pháp hạn chế, tại chỗ.
Các biện pháp cưỡng chế có thể phản tác dụng và làm xói mòn niềm tin và hợp tác của công chúng. Các biện pháp can thiệp y tế công cộng hiệu quả làm trì hoãn sự lây lan của COVID-19 sẽ cho phép có thời gian để phát triển các công nghệ y sinh chính, có thể bao gồm cả vắc-xin.
